Dotykają ona zwłaszcza osób w starszym wieku, gdyż są oni mniej mobilni, mają problemy z zachowaniem równowagi i cierpią na różne choroby przewlekłe. Wszystko to przekłada się na zwiększone ryzyko poważnych urazów, dlatego tak ważna jest pomoc seniorom.
Zapobieganie upadkom w mieszkaniu
Ponieważ za zdecydowaną większość urazów w zakresie układu kostno-stawowego u seniorów odpowiadają upadki z własnej wysokości, bardzo ważne jest zmniejszanie ryzyka ich wystąpienia. Dużą rolę w tym zakresie pełni właściwe urządzenie mieszkania seniora. Należy usunąć z otoczenia zbędne przedmioty i nie umieszczać nowych na trasie codziennego poruszania się po mieszkaniu, gdyż senior może o nich zapomnieć i się potknąć. Powinno się z podłóg zabrać dywany, zwłaszcza te z frędzlami, gdyż łatwo ulegają podwinięciu i stwarzają ryzyko upadku. Trzeba też usunąć progi pomiędzy pokojami i zadbać o dobre oświetlenie mieszkania, zwłaszcza w zacienionych miejscach. Ważne jest także oświetlenie nocne na drodze np. do toalety. Senior po mieszkaniu powinien poruszać się w wygodnych, dobrze dopasowanych butach, które nie zwiększają ryzyka upadku[1].
Dbanie o aktywność fizyczną i zdrową dietę
Ważnymi aspektami zmniejszającymi ryzyko urazów u seniorów jest dbanie o zdrowy styl życia, przede wszystkim o regularną aktywność fizyczną i zdrową dietę. Ćwiczenia fizyczne poprawiają stan funkcjonowania mięśni i stawów, przez co stają się one silniejsze i bardziej elastyczne. Poprawiają wydolność układu oddechowego i krążenia. Ułatwiają zachowanie prawidłowej postawy podczas poruszania się. Zaleca się minimalnie 30 minut aktywności 5 razy w tygodniu lub nawet codziennie. Powinny to być głównie:
- spacery,
- pływanie,
- gimnastyka,
- ćwiczenia siłowe (dobrane przez fizjoterapeutę).
W zakresie diety ważne jest dostarczanie odpowiednich ilości wapnia, w który obfitują m.in. produkty mleczne i nabiał oraz witaminy D. Powinno się także przestrzegać ogólnych zasad zdrowej diety (jeść dużo owoców i warzyw, a unikać pokarmów tłustych i przetworzonych).
Postępowanie w urazach układu kostno-stawowego u seniorów
Jeżeli już dojdzie do urazu, ważna jest walka z bólem, obrzękiem oraz ochrona przed kolejnymi urazami. Należy przede wszystkim odciążyć staw i ograniczyć aktywność. Jak najszybciej należy schłodzić uszkodzone miejsce, stosując zimne okłady. Wygodne są także termożele. Zimno doskonale działa przeciwbólowo oraz zmniejsza zarówno stan zapalny, jak i obrzęk. Chorą kończynę należy unieść powyżej poziomu serca, co pozwoli na zmniejszenie obrzęku. Następnym krokiem powinno być unieruchomienie stawu (za pomocą bandaża elastycznego) i niezwłoczne udanie się do lekarza. W przypadku najczęstszych urazów, czyli skręcenia, zwichnięcia stawu czy złamania kości, ważne jest możliwie szybkie nastawienie i unieruchomienie stawu i/lub kości. W tym celu stosuje się opatrunki elastyczne, ortezy lub opatrunki gipsowe. Niektóre złamania wymagają dodatkowo założenia specjalnych drutów i śrub. Ważne jest także zadbanie o łagodzenie bólu, tak by pacjent nadmiernie nie cierpiał.
W walce z bólem pourazowym stosuje się zwykle niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które działają nie tylko przeciwbólowo, ale i przeciwzapalnie. Można je stosować zewnętrznie lub doustnie. Spośród NLPZ stosowanych doustnie można zastosować dostępny teraz bez recepty deksketoprofen. Przed zastosowaniem leku warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą i na pewno zapoznać się z ulotka przylekowa, szczególnie z dawkowaniem i przeciwskazaniami[2].
[1]J. M. Guirguis-Blake, Y. L. Michael, L. A. Perdue, Interventions to Prevent Falls in Older Adults: Updated Evidence Report and Systematic Review for the US Preventive Services Task Force. JAMA. 2018; 319(16), s. 1705-1716.
[2]S. Wongrakpanich, A. Wongrakpanich, K. Melhado K et al. A Comprehensive Review of Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug Use in The Elderly. Aging Dis. 2018; 9(1), s. 143-150.
Referencje:
Guirguis-Blake J., M., Michael Y., L., Perdue L., A., Interventions to Prevent Falls in Older Adults: Updated Evidence Report and Systematic Review for the US Preventive Services Task Force. JAMA. 2018; 319(16).
Wongrakpanich S., Wongrakpanich A., Melhado K., A Comprehensive Review of Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drug Use in The Elderly. Aging Dis. 2018; 9(1).
Nagraba i wsp., Artroskopia i Chirurgia Stawów, 2008;4(3):13-24.